Ballady

Bezpośrednią inspiracją dla tego fragmentu opowieści o Balladach i romansach była dla mnie książka Kazimierza Cysewskiego Romantyczne nowatorstwo i tradycja. O „Balladach i romansach” Adama Mickiewicza (Słupsk 1994, drugie wydanie pod redakcją i ze wstępem Michała Kuziaka, Kraków 2018). Każdy utwór cyklu jest bogaty w różnorodne treści. Moje uwagi skupiają się wokół kluczowej dla całego cyklu problematyki niewiedzy, utraty pewności, braku oparcia w rozumie i obcości świata, a także naruszonej ciągłości kompozycyjnej. Ballady i romanse cytuję za edycją: Adam Mickiewicz, Dzieła, red. Julian Krzyżanowski i in., t. 1: Wiersze, oprac. Wacław Borowy, Eugeniusz Sawrymowicz, Warszawa 1955.
Paweł Bukowiec

PIERWIOSNEK

Pierwszy utwór cyklu. Ma formę dialogu Ja i Kwiatka – tytułowego pierwiosnka, jedynie pierwsza strofa nie jest przypisana do żadnego z tych głosów. Ja niepokoi się, że Kwiatek zakwitł za wcześnie, że zabiją […]

ROMANTYCZNOŚĆ

Drugi utwór cyklu, niewątpliwie jedno z arcydzieł w dorobku Mickiewicza. Akcja Romantyczności dzieje się w miasteczku (nie na wsi!). Jej główna bohaterka, Karusia, przeżywa utratę kochanego chłopca, Jasia, który niedawno umarł w nieznanych […]

ŚWITEŹ. BALLADA. DO MICHAŁA WERESZCZAKI

Trzeci utwór cyklu. Jego pierwsze strofy – poprzedzający zawiązanie się akcji opis jeziora – omówiłem w dziale Czytelnik. Aby wyjaśnić zagadkowe zdarzenia, które burzą spokój ludzi mieszkających nad jeziorem Świteź, miejscowy dziedzic zarzuca […]

ŚWITEZIANKA. BALLADA

Czwarty utwór cyklu, niewątpliwie jedno z arcydzieł w dorobku Mickiewicza. Jest to historia dwojga młodych ludzi. (Na pewno ludzi? To się okaże…) On ją kocha, ona go mami: wymusza na nim przysięgę wierności, […]

RYBKA. BALLADA (ZE ŚPIEWU GMINNEGO)

Piąty utwór cyklu. Kolejna ballada o nieszczęśliwej miłości. Mickiewicz opowiada historię dobrze wszystkim znaną: o szczerej dziewczynie z ludu i zepsutym dziedzicu, który ją w sobie rozkochał, a następnie porzucił z dzieckiem, by […]

POWRÓT TATY. BALLADA

Szósty utwór cyklu, z najbardziej oczywistym, ale z innej perspektywy zaskakującym morałem. Modlitwa dzieci wybawia ich ojca, kupca z rąk zbójców. Zawdzięcza on życie i majątek pobożności swoich pociech, które codziennie przed świętą […]

KURHANEK MARYLI. ROMANS (MYŚL ZE ŚPIEWU LITEWSKIEGO)

Siódmy utwór cyklu. Jego centrum stanowią liryczne, żałobne monologi trojga osób idących odwiedzić grób (tytułowy kurhanek) młodej, nagle zmarłej dziewczyny i rzewnie ją opłakujących: Jasia (ukochanego dziewczyny), Matki i Przyjaciółki. Wprowadzeniem, dzięki któremu […]

DO PRZYJACIÓŁ, POSYŁAJĄC IM BALLADĘ „TO LUBIĘ” oraz TO LUBIĘ. BALLADA

Ósmy i dziewiąty utwór cyklu. Wiersz Do przyjaciół… ma charakter okolicznościowy, i jednocześnie autotematyczny. Okolicznościowy, bo dotyczy pozaliterackiego faktu o wymiarze towarzyskim, międzyludzkim: przesłania przez poetę jego przyjaciołom ballady To lubię. Autotematyczny, bo […]

TO LUBIĘ

RĘKAWICZKA. POWIASTKA (Z SZYLLERA)

Dziesiąty utwór cyklu. Pojawiający się w podtytule „Szyller” to Friedrich Schiller (1759-1805), wybitny poeta niemiecki, z perspektywy polskiego romantyzmu jeden z najważniejszych poetów europejskich. Rękawiczka jest swobodnym przekładem jego utworu. Opowiada historię dzielnego […]

PANI TWARDOWSKA. BALLADA

Jedenasty utwór cyklu. Tytułowa bohaterka pojawia się dopiero pod koniec ballady, co więcej, nie we własnej osobie, a jedynie wspomniana przez swego męża, imć Twardowskiego, w rozmowie z Mefistofelesem. Jednak sama wzmianka o […]

TUKAJ, ALBO PRÓBY PRZYJAŹNI. BALLADA WE CZTERECH CZĘŚCIACH

Dwunasty utwór cyklu, a drugi poświęcony motywowi paktu z diabłem. Pisałem o tej balladzie tutaj. Tytułowy bohater, Tukaj, może uniknąć nieuchronnej zdawałoby się śmierci i zyskać nieśmiertelność. Warunkiem jest posiadanie przez niego przyjaciela, […]

LILIJE. BALLADA (Z PIEŚNI GMINNEJ)

Trzynasty, przedostatni utwór cyklu, niewątpliwie jedno z arcydzieł w dorobku Mickiewicza. Ballada opowiada historię zabójstwa dokonanego na mężu przez żonę. Po dokonanej zbrodni kobieta grzebie ciało, „grób liliją zasiewa” i postanawia żyć, jak […]

DUDARZ. ROMANS (MYŚL Z PIEŚNI GMINNEJ)

Czternasty, ostatni utwór cyklu. Tytułowy bohater to stary, wędrowny muzyk, który trafia nad Niemen, można powiedzieć, że w rodzinne strony Mickiewicza. W jednej z tamtejszych wsi śpiewa piosenkę, a zgromadzeni rozpoznają ją jako […]