Drugi utwór cyklu, niewątpliwie jedno z arcydzieł w dorobku Mickiewicza. Akcja Romantyczności dzieje się w miasteczku (nie na wsi!). Jej główna bohaterka, Karusia, przeżywa utratę kochanego chłopca, Jasia, który niedawno umarł w nieznanych okolicznościach. Dziwne zachowanie dziewczyny – rozmowy ze zmarłym, płacz itd. – otaczający ją ludzie interpretują jako dowód na obecność przy niej duszy zmarłego. Sprzeciwia się temu starzec, według którego „dziewczyna duby smalone bredzi / a gmin rozumowi bluźni.” Ze starcem nie zgadza się poeta. Czyni to słowami, które należą do najbardziej znanych fragmentów poezji Mickiewicza: „Dziewczyna czuje – odpowiadam skromnie – / A gawiedź wierzy głęboko: Czucie i wiara silniej mówi do mnie / Niż mędrca szkiełko i oko.”

Słowa te należy czytać jako wzmocnienie wymowy motta  ballady, pochodzącego z twórczości Williama Shakespeare’a, a mówiącego o „oczach duszy”. Romantyczność podkreśla zdolność człowieka do poznania pozarozumowego, opartego na intuicji, a nie na świadectwie zmysłów lub rozumu. Całość przeczytasz tutaj.

Przypis samego poety każe identyfikować „starca” z Janem Śniadeckim, znakomitym filozofem, matematykiem, krytykiem literackim, profesorem Uniwersytetu Wileńskiego, wybitnym przedstawicielem późnego Oświecenia w kulturze polskiej. Śniadecki, jeden z najważniejszych ludzi w ówczesnym Wilnie, był ideowym przeciwnikiem romantyzmu. Uderzenie w niego pokazuje, że przełom romantyczny był zjawiskiem wielowymiarowym; konflikt między romantykami (Mickiewiczem) a klasykami (Śniadeckim) ma charakter nie tylko estetyczny i światopoglądowy, ale także polityczny, klasowy, pokoleniowy i personalny.

Ważne. To jedyny utwór cyklu, którego tytułem jest pojęcie abstrakcyjne, nieznajdujące bezpośredniego odpowiednika w tekście ballady. Pozostałe tytuły są konkretne: oznaczają postaci albo miejsca występujące w danym utworze , są cytatem lub omówieniem treści, natomiast ten jedyny jest interpretacją. Oznacza to, że słowo „romantyczność” odnosi się nie tyle do akcji utworu, ile do wyobrażeń na temat świata i człowieka, które odróżniają nową poezję od starej.